关键字
文章内容
我们村的壮话(汉文、壮文散文)
 
 
修改时间:[2020/03/19 07:07]    阅读次数:[223]    发表者:[起缘]
 

  “壮话是天底下最好听的一种语言。”听人唱山歌时唱到。

  “壮话是世界上最动听的一种语言。”妈妈讲故事时说到。

  我对此一直似懂非懂,半信半疑。直到我自己亲身经历之后,终于明白为啥说壮话是世界上最优美的一种语言。这是因为,我家乡的壮话就具有代表性,我们村的壮话就很美很动听。

  我的家乡是一个壮族村屯,村里人祖祖辈辈都讲壮话。我自以为,我家乡的壮话很有点特色。我在此单拿三个外号来说说,你就晓得我家乡壮话的特色了。

  我从孩童离开家乡到现在已经有几十几年了。几十年来,我一直在外工作,在外成家,返回家乡的机会极少,平时也无人跟我讲家乡话。可我不仅还懂得讲我的家乡话,那三个特别的外号也还记得清清楚楚。这样讲吧,三个外号就像村边的松树林,不管我见过多少高山大山和名山,从小到老我都忘不了村边的树林,还时常梦见它。

   胎动憋

  第一个外号叫做“胎动憋”。仅仅读音和见字,外村人不晓得啥意思,可我们村里人听了,人人都称赞这个外号叫得真贴切。我在此试着解释它的意思,不一定能讲出它的原汁原味:“胎(死)”,不用多讲人人皆知,壮族人说话喜欢讲“死”字,比如“早死鬼”“忙死了”,说“死”并非真死人,而认为这样讲话才具有“张力”。再说“动(肚),“肚”不用多说,会讲壮话的人都晓其意。“憋(啪)”是我家乡话才这样讲,其意思是吃饱了肚胀,用手拍响肚皮的拟声词。这样合起来讲,“胎动憋(死肚啪)”就是人吃多肚鼓,用手把肚皮拍得啪啪响,汉语叫法“拍肚死”;相当于汉语的*惯用语“撑破肚”或“胀死鬼”。

  这个外号是村里一个老人起的,因为村里真有个小子可能吃了。吃粥,我们只吃得两碗,他能吃三碗;他的碗又与别人的碗不同,他的碗是海碗,如娃仔的头一般大。热天他经常不穿衣服,三海碗粥喝下肚,肚皮鼓囊囊,调皮的娃仔们,常常一边把他的肚皮拍得啪啪响,一边笑他“胎动憋”。

  “胎动憋”是讲笑话,可是有一回喝粥,他差点就“吃到死”。

  那天,他端着海碗在外厅喝粥,忽然有一只蜈蚣从屋顶上落下来,恰巧掉在他的碗里。蜈蚣在他的碗里挣扎着,他被吓得脸色发青,可他又舍不得倒掉那碗粥,他边嗷嗷哭边转动大碗,转来转去,蜈蚣总算掉地上了,他立刻踩死蜈蚣后,又三下五除二把粥喝干净。大伙儿见此情景都目瞪口呆,农村的孩子都听老辈人说过,蜈蚣比毒蛇还毒,鸡肉被蜈蚣爬过撒尿到肉里,人吃了鸡肉就会死去。此时这“胎动憋”仔吃下这碗被蜈蚣爬过的粥,大伙儿都担心他没命了。过后,幸好他什么事也没发生。这可能是他能吃,身体增强了体抗力的缘故。

  “胎动憋”小时吃得多被人笑话,可是没想到长大后他最有福。因为孩童时他吃得多,他个子长得最高最大。到日后读大学毕业了,他因为又高又壮得以当上外科医生。现在,他已经成为一个著名医生了。

  真想不到,现在他成为著名医生,还有赖于他孩童时是个“胎动憋”——现在他经常给病人做大手术。有时,大手术时间久,从早晨到傍晚他都能坚持;假如换是我辈,做到中午早就打瞌睡,要先去午睡了……  

  现在我们见面,我不敢再叫他“胎动憋”了,都叫他教授。

   跌 涅

  第二个外号叫做“跌涅”。这个词在《壮汉词汇》找不到,外村人也听不懂。它的意思是说人的个子极小,相当于汉语的“小丁点”,小到像小指头一般小。人被叫做“跌涅”,到底小成啥样,矮成啥样,在此卖个关子,在文章的末尾才告诉读者。

  这个“小丁点”就是我妹妹。我妹妹生下来仅四斤八钱重,像只小老鼠。那个年代,村里人还没去医院生小孩的*惯,村里有一个接生婆到家里来帮助接生。那晚,接生婆见我妹妹实在太小,她随口就说“这个跌涅”。自打出生那天开始,我妹妹就被人呼做“跌涅”了。

  我最讨厌村里人把我小妹叫做“跌涅”。小时候,我总是这样想:待我小妹长大了,变成又高又靓的姑娘,看你们还喊个卵“跌涅”。可是,我盼不到这一天了,长到七八岁时,我妹还是矮墩墩小不点,她的同学个子均比她高。当时,还发生了一件事,连我这个当哥哥的也跟别人一样叫她做“跌涅”了。

  有一天,妹妹带小弟去挖蚯蚓回来喂鸭崽。乡下孩子都知道,鸭子吃蚯蚓长得快,鸭肉又美味。这样村里的小孩放学了都去挖蚯蚓。可是,真没料到,我妹妹人太小,没力气,她举起铲子要铲下去,因两手无力抓牢铁铲,铁铲一下子脱手,铲到小弟的额头,立刻,小弟的额头血流不止。若是再往下铲一点,小弟的眼睛就没有了……  

  到现在几十年过去了,小弟额头上的疤痕还清晰可见。不知由于人“跌涅”,或者是别的原因,我妹妹几十年来总是百事不顺,年轻时她进工厂当工人,到老了被下岗。被下岗倒不可怕,让人心烦的是再去打工,想进宾馆去做保洁员,老板还嫌她太矮。这样她家的日子过得实在很艰难。

  最近一天,妹妹到我家里来吃饭。那天,我儿子头一回带他的女朋友回家见父母。我又没想到,儿子的女友又是一个“跌涅”,身板又小又矮。

  过后妹妹这样教育我儿子:“乖靓仔啊,你阿姨这辈被别人叫做‘跌涅’就算了,现在你还去找‘跌涅’做女朋友?你多高?差不多1。8米高了,她才多高?1。5米,同我一个样。”

  说到这里,我该告诉读者了:我妹妹身高1。5米。

   能 偶

  第三个外号叫做“能偶”。就是汉语的“钩鼻子”。人皆有鼻子,没有鼻子怎么呼气,无鼻子呼吸便死人了。可是,人的鼻子各有不同,有人的鼻子扁一些,有的人鼻子隆一些。南方人与北方人相比,南方人的鼻子要扁一些。可是我村里有个老阿公鼻子与村人不太一样,他的鼻子又隆又钩。他的鼻子钩得像啥样子,村里人说钩得像猫头鹰。死了,钩如鸟样还成个人吗?村人夸张了,我看不是全像猫头鹰,是有点像罢了。

  这个钩鼻老阿公是我的四公,村人把他叫做“公能偶(钩鼻公)”,是因为他做人过于吝啬。人的吝啬与钩鼻有啥关系?原来是这样:村里有人跟四公借钱,他不借也就算了,还喜欢用鼻子“哼”一声回应别人,那种鼻音极难听,这样人们就送他“能偶”这个外号。四公吝啬到何种程度,我很清楚地记得一件事。四十多年前,那时家家都穷得叮当响,辛辛苦苦刨地种粮也填不饱肚子。可是不管再怎么苦再怎么穷,村里老人每当过年都要给小孩送红包。到了春节,我们这帮娃仔都喜欢到各家各户去拜年。到了家里,见了老人就嘴巴甜甜地说一句“恭喜发财”!老人就送几分钱的红包。那个年代,钱很值钱,几分钱便买得一碗粉吃了。

  那年过年,我到四公家拜年,欲讨一个红包。我爸说你别去了,去了也白去,一分钱也讨不得。我不信阿爸的话,再说,四公还是我的阿公,就算不是很亲也是阿公。我来到四公家后,听见他在卧室咳嗽,便在厅外候他出来。等了好久,我听见四公尿进桶里汩汩响过两回,他还躲我不出来。那年代农村人都在卧室搁置一个木桶,既方便应急又可存尿积肥。四公你尿急可以就地解决,躲得过我,大便急了看你怎么办?我就稳稳地坐在厅外候四公。快半天了,四公大便真急了,他憋不住跑了出来,我立即叫道“四公恭喜发财”!他一边呵呵一边跑出外面说“屙屎先”。他的意思是说他没空给红包,其实他想躲过去。等到他返回屋里,见我还坐等他。这时他没招了,我盯着他笑嘻嘻地等要红包。可是我怎么也没想到,他竟把一节甘蔗当做红包塞给我……  

  这件事已经过去几十年,现在我拿来讲给我儿子听,想用这件事来教育儿子做人不要太吝啬。

  然而我又想不到,儿子这样回答我:“老爸呀,你说你四公鼻子太钩,为何你鼻子不钩呢?你鼻子不钩,害得我遗传你鼻子也不钩。我真想去做手术,把鼻子整成钩鼻!”

  “你脑子有病呀?好好的鼻子做什么手术?”我搞不明白儿子脑里想什么。

  儿子很认真地说:“老爸你应该晓得香港有个著名演员叫刘德华吧,他的鼻子钩得很好看,年轻人都希望有个像他的那样鼻子!”

  我又告诉儿子听:我们农村人都说钩鼻的人太吝啬。

  儿子笑着说:“老爸呀,现在是什么时代啦,刘德华很钩鼻,可是他不知给穷人捐了多少钱!”

  我这辈人嘲笑钩鼻子,儿子这辈人喜欢钩鼻子。我不知说啥好了。

   vahcuengh mbanj gou

  mbanj gou dwg aen mbanj cuengh, vunz mbanj gou cungj gangj cuengh。 gou gag nyinh-

  naeuz, vahcuengh mbanj dou miz di daegsaek。 gou youq neix dan dawz sam aen vamingz

  daeuj gangj, mwngz couh rox daegsaek vah mbanj gou lo。 gou dajiq biek mbanjranz daengz seizneix gaenq miz geijcib bi lo, geijcib bi neix daeuj gou cungj youq baihrog guhhong, youq baihrog baenzranz , dauqma mbanjranz gig noix, bingzseiz hix mbouj miz vunz caeuq gou gangj vah mbanj gou。 hoeng gou mboujdan lij rox gangj vah mbanj dou, sam aen vamingz daegbied

  haenx gou lij geiqndaej maenhmaenh bae。 yienghneix gangj ha, sam aen vamingz couh lumj aen

  ndoengcoengz henz mbanj gou, mboujguenj gou raen gvaq geijlai bya sang bya hung caeuq bya mizmingz, daj iq daengz laux gou cungj lumz mbouj ndaej aen ndoeng henz mbanj, cungj gingciengz fangzhwnz loq daengz de。

   daidungxbet

  aen vamingz daih’it heuhguh “daidungxbet”。 dandan doeg gij yaem caeuq yawj gij cih,

  vunz mbanj rog mboujrox dwg gangj gijmaz, hoeng vunz mbanj dou dingq le, bouxboux cungj haenh naeuz aen vamingz neix an ndaej ndei yaek dai。 gou youq neix sawq gejnaeuz gij eiqsei, mbouj itdingh gangj ndaej ok gij feihdauh de okdaeuj: “dai” mbouj yungh gangj lai bouxboux cungj rox, bouxcuengh raeuz gangjvah maij gangj “dai”, lumjnaeuz “duz dai caeux neix” “dainyaengq lo”, gangj “dai” mbouj dwg caen dai vunz, dwg yienghneix gangj gawq vah cij “miz rengz”。 caiq gangj “dungx”, “dungx” mbouj yungh gangj lai, bouxvunz rox gangj vahcuengh cungj rox。 “bet” dwg vah mbanj dou cij gangj, gij eiqsei dwg gwn lai le dungx bongz lai , aeu fwngz bek aen dungx yiengj “betbetbet”。 yienghneix gyoeb hwnjdaeuj gangj , “daidungxbet” couh dwg bouxvunz gwn lai dungx ciengq lai, aeu fwngz bek dungx de yiengj “betbetbet”。

  aen vamingz neix dwg bouxlaux mbanj dou he an, aenvih mbanj dou caen miz lwg he gwn ndaej lai, dou ngamq gwn ndaej song vanj souh, de aeu gwn sam vanj, aen vanj de youh mbouj doengz vanj bouxwnq, aen vanj de dwg haijvanj, hung lumj aen gyaeuj lwgnyez。 seiz mbwncik de gingciengz mbouj daenj buh, gwn sam vanj souh roengz dungx le, aen dungx de bongzbwtbwt, bang lwgnyez dou vaih lai , gingciengz itmienh bek aen dungx de yiengj “betbet”,itmienh riu de “daidungxbet”。

  “daidungxbet” dwg gangj riu, hoeng miz baez he gwn souh, de ca di couh “gwn daengz dai bae”。

  ngoenzhaenx, de dawz aen haijvanj youq rogding gwn souh, sawqmwh miz duz sipndangj daj gwnz dingjranz doek roengzdaeuj, cingqngamj doek haeuj aen vanj de bae。 duz sipndangj youq ndaw vanj de cak bae cak dauq, de lau daengz naj cungj heu liux, hoeng de youh sij mbouj ndaej gveng vanj souh haenx bae, de itmienh daejnga’nga itmienh baenq aen vanj, baenq bae baenq dauq duz sipndangj deng baenq doek roengz laj namh lo, de sikhaek caij dai duz sipndangj le, youh song gaemz sam gaemz gwn vanj souh seuqsat bae。

  dou raen le cungj doeksaet liux, lwgnyez lajmbanj cungj dingq bouxlaux gangj gvaq, duzsipndangj doeg gvaq duzngwz, nohgaeq deng sipndangj raih gvaq ok nyouh haeuj bae, vunzraeuz gwn le aeu dai vunz hw。 baezneix lwg “daidungxbet” gwn souh deng sipndangj raih gvaq, dou cungj you de yaek mbouj miz mingh lo。 gvaqlaeng, caeklaiq de maz saeh cungj mbouj miz。

  “daidungxbet” seiziq gwn ndaej lai deng vunz riu, hoeng siengj mbouj daengz hung le de ceiq miz fuk。 aenvih seiziq gwn ndaej lai, de maj ndaej ceiq sang ceiq hung。 daengz ngoenzlaeng doeg daihhag baetnieb le, de aenvih youh sang youh cangq ndaej guh canghywvaigoh。 seizneix, de gaenq dwg boux canghyw gig mizmingz lo。

  gou naemj mbouj daengz, seizneix de baenz boux canghyw mizmingz, lij caeklaiq de seiziq dwg lwg “daidungxbet”——seizneix de gingciengz bang vunzbingh guh soujsuz hung, miz mbangj seiz daj gyanghaet guh soujsuz daengz gyanghaemh de cungj guh ndaej, danghnaeuz vuenh gou bae guh, guh daengz ringz gou couh baiqninz ngoekngoek, aeu baema ninz ringz gonq……

  seizneix dou caiq doxraen, gou mbouj ndaej heuh de guh “daidungxbet” lo, cungj heuh de guh gyausou。

   detnet

  aen vamingz daihngeih heuhguh “detnet”。 “detnet” youq ndaw 《sawloih cuengh gun》 ra mbouj raen, vunz mbanj rog hix dingq mbouj rox。 gij eiqsei dwg naeuz bouxvunz “iqet”, iq daengz lumj lwgfwngzcod yienghhaenx iq bae。 bouxvunz deng heuhguh “detnet” dauqdaej iq baenz yienghlawz, daemq baenz yienghlawz, youq faenzcieng baihlaeng cij lwnh mwngz dingq。

  boux “detnet” neix couhdwg dahnuengx gou。 dahnuengx gou seng okdaeuj ngamq seiq gaen bet liengx naek, iq lumj duznou nei。 seizdaih haenx vunz mbanj cungj caengz bae yihyen seng lwgnyez, ndaw mbanj miz naihlaux daeuj ranz bang ciepseng。 haemhhaenx, naihlaux ciepseng raen dahnuengx gou iq lai, de swnh bak couh gangj “dah detnet neix”。 daj ngoenz okseng hainduj, dahnuengx gou couh deng vunz heuhguh “detnet” lo。

  gou gig haemz vunzmbanj heuh dahnuengx gou guh “detnet”。 seiziq gou cungj yienghneix naemj: daengz ngoenzlaeng dahnuengx gou hung le, bienqbaenz lwgsau youh sang youh lengj, gou yawj sou lij hemq maz viz “detnet” dem。 hoeng gou muengh mbouj daengz ngoenzhaenx lo, seiz maj daengz caet bet bi le, dahnuengx gou lij daemqdet iqet, gyoengq doengzhag bouxboux cungj beij de sang。 seizhaenx, lij fatseng gienh saeh he, lienz gou guh daeggo hix gaen vunz heuh de guh “detnet” lo。

  miz ngoenz he, dahnuengx daiq nuengxiq bae vat duzndwen ma gueng bit, lwgnyez lajmbanj cungj rox, duzbit gwn duzndwen maj ndaej vaiq, nohbit youh van, yienghneix lwgnyez mbanj dou cuengqhag le cungj bae vat duzndwen。 hoeng caen siengj mbouj daengz, dahnuengx gou vunz iq lai mbouj miz rengz, de gwed gvak hwnj daeuj yaek vat roengzbae, aenvih song fwngz mbouj miz rengz gaem maenh fag gvak, fag gvak duet fwngz le gvak daengz najbyak nuengxiq bae, sikhaek najbyak nuengxiq couh lwed laeywdywd。 danghnaeuz caiq gvak roengz laj di, lwgda nuengxiq couh mbouj miz lo……

  daengz seizneix geijcib bi gvaqbae; najbyak nuengxiq gou aen biuj deng sieng haenx lij gig cingcuj。

  mboujrox dwg aenvih vunz “detnet”, roxnaeuz dwg vih maz, dahnuengx gou geijcib bi neix gvaqdaeuj cungj mbouj swnhleih geijlai, seizcoz de haeuj ndaw gunghcangj guh gunghyinz, daengz laux le deng roengzgangj。 deng roengzgangj mbouj miz maz lau, miz di simnyaep dwg caiq bae dajgoeng, siengj haeuj ndaw binhgvanj bae guh hong baetranz, laujbanj lij yiemz de daemq lai。 yienghneix saedceij ranz de cungj gig hojnanz。

  mboengqneix ngoenz he, dahnuengx daeuj ranz gou gwn ngaiz, ngoenz haenx, lwg gou baez daih’it daiq youx de ma ranz caeuq bohmeh raennaj。 dou youh cungj siengj mbouj daengz, dah youx lwg gou youh dwg dah “detnet”, de youh iq youh daemq。

  gvaqlaeng dahnuengx yienghneix son lanmbauq naeuz: “lanmbauq gvai ha, gux mwngz ban laux neix deng vunz heuhguh ‘detnet’ couh suenq lo, seizneix mwngz lij bae ra dah ‘detnet’ guh youx? mwngz geijlai sang? ca di sang daengz it mij bet lo, de ngamq geijlai sang? it mij haj, caeuq gou sang doxdoengz。”

  gangj daengz neix, gou lwnh bouxdoeg lo: dahnuengx gou it mij haj sang。

   ndaengngaeu

  aen vamingz daihsam heuhguh “ndaengngaeu”。 vunzraeuz bouxboux miz aen ndaeng, mbouj miz aen ndaeng baenzlawz diemheiq, mbouj miz aen ndaeng diemheiq couh dai vunz lo。 hoeng aen ndaeng vunz boux caeuq boux mbouj doengz, miz vunz aen ndaeng benj di, miz vunz aen ndaeng sang di。 vunz namzfueng caeuq vunz baekfueng doxbeij, aen ndaeng vunz namzfuung aeu benj lai di。 hoeng mbanj dou miz goenglaux he aen ndaeng de caeuq vunzmbanj mbouj doxdoengz geijlai, aen ndaeng de youh sang youh ngaeu, aen ndaeng de ngaeu lumj yienghlawz, vunzmbanj naeuz ngaeu lumj duz roeggyaeujmeuz。 dai lo, ngaeu baenz yienghhaenx lij baenzvunz ha, vunzmbanj miz di gangjboq lo。

  goenglaux ndaeng ngaeu neix dwg goengseiq gou, vunzmbanj heuh de guh “goengndaengngaeu”, dwg aenvih de guhvunz ged lai。 bouxvunz ged caeuq ndaeng ngaeu miz maz gvanhaeh? laxlawz dwg yienghneix: vunzmbanj siengj ciq ngaenz goengseiq, de mbouj ciq couh suenq lo, lij maij aeu aen ndaeng daeuj “hwngj” sing ndeu, gij sing’yaem gig nanzdingq, yienghneix vunz couh heuh de guh “ndaengngaeu” lo。 goengseiq ged baenz yienghlawz, gou ndaejgeiq gienh saeh he gig cingcuj。 seiqcib lai bi gonq, seizhaenx ranzranz lij hoj lai, ra gwn cungj nanz ndaej gwn imq。 hoeng mboujguenj baenzlawz hoj baenzlawz gungz, bouxlaux mbanj dou gvaq cieng cungj aeu hawj lwgnyez fungbau。 daengz cieng le, dou lwgnyez cungj maij bae ranz vunz ndaw mbanj baiqnienz, daengz ranz vunz le, raen bouxlaux couh bak van gangj gawq “goengheij fatcaiz”! bouxlaux couh hawj geij faen ngaenz fungbau。 seizdaih haenx cienz gig daejyungh, geij faen cienz couh doh cawx vanj faenj gwn lo。 bihaenx gvaq cieng, gou bae ranz goengseiq baiqnienz, siengj aeu aen fungbau he。 boh gou naeuz mwngz gaej bae lo, bae hix dwg faen cienz cungj aeu mbouj ndaej。 gou mbouj saenq vah daxboh, caiqgangj goengseiq lij dwg goeng gou, couhcinj mbouj caen geijlai hix dwg daxgoeng。 gou daengz ranz goengseiq le, dingqnyi de youq ndaw rug ae, couh youq rogding caj de okdaeuj。 caj bae caj dauq, gou dingqnyi goengseiq youq ndaw rug ok nyouh haeuj doengj bae yiengjsasa song baez lo, de lij ndoj gou mbouj okdaeuj。 seizdaih haenx vunz mbanj dou cungj dwg youq ndaw rug dwk aen doengj ok nyouh, mwngz nyouh gaenj ndoj ndaej gou, haex gaenj baenzlawz guh ne? gou naengh maenhmaenh youq rogding caj goengseiq。 yaek gvaq buenq ngoenz le, goengseiq caen haex gaenj lo, de dingj mbouj ndaej le buet okdaeuj, gou sikhaek couh heuh naeuz “goengseiq goengheij fatcaiz”! de itmienh han itmienh buet ok rog bae naeuz “ok haex gonq”。 gij eiqsei de dwg mboujmiz seizgan hawj fungbau, gizsaed dwg siengj ndoj gvaqbae。 cajdaengz de dauqma ranz le, raen gou lij naengh youq ranz de。 baezneix de mboujmiz banhfap lo, gou riu dwk caj de hawj gou fungbau。 hoeng gou baenzlawz cungj siengj mbouj daengz, de dawz hoh oij he dangguh fungbau hawj gou……

  gienh saeh neix gvaqbae geijcib bi lo, seizneix gou dawz daeuj gangj hawj lwg gou dingq, yaek son lwg guh vunz gaej ged lai。

  hoeng gou youh siengj mbouj daengz, daeglwg baenzneix han gou:“daxboh ha, mwngz naeuz goengseiq mwngz ndaeng ngaeu lai, vih maz aen ndaeng mwngz mbouj ngaeu ne? aen ndaeng mwngz mbouj ngaeu, haih dwk gou ciep ndaej mwngz aen ndaeng hix mbouj ngaeu。 gou caen siengj bae guh soujsuz coih aen ndaeng bienq ngaeu bae!”

  “mwngz uk baenzbingh ha? aen ndaeng ndei ndei aeu guh maz soujsuz?” gou mbouj rox daeglwg siengj gijmaz。

  daeglwg gig nyinhcaen naeuz: “daxboh mwngz hix rox boux yenjyenz gig mizmingz yanghgangj heuhguh liuz dwzvaz, aen ndaeng de ngaeu ndaej gig baenz yawj, bouxcoz cungj maqmuengh miz aen ndaeng lumj de!”

  gou youh lwnh daeglwg dingq: vunz mbanj dou cungj naeuz bouxvunz ndaeng ngaeu ged lai。

  daeglwg riu naeuz: “daxboh ha, seizneix dwg seizdaih lawz le, liuz dwzvaz ndaeng ngaeu lai, hoeng de mboujrox gien geijlai ngaenz hawj bouxhoj gvaq!”

  seizdaih gou riu ndaeng ngaeu, seizdaih lwg gou maij ndaeng ngaeu。 gou mbouj rox gangj maz ndei lo。